Tiêu chảy được xếp vào nguyên nhân gây tử vong nhiều thứ hai ở trẻ em, chỉ sau nhiễm trùng đường hô hấp.
Trẻ bị tiêu chảy hiếm khi nghiêm trọng nhưng nếu không điều trị đúng cách có thể gây nguy hiểm đến tính mạng. Ảnh: iStock.
Theo UNICEF, năm 2019, tiêu chảy cướp đi sinh mạng của 480.000 trẻ nhỏ trên toàn cầu, chiếm 9% tổng số trẻ dưới 5 tuổi tử vong. Những đứa trẻ này hoàn toàn có thể được cứu bằng biện pháp đơn giản mà hiệu quả như uống muối, kẽm bù nước.
Tiêu chảy là gì?
Tiêu chảy là tình trạng đi ngoài ra phân lỏng hoặc nước ít nhất 3 lần/24 giờ. Hàng năm, trên thế giới có khoảng 1,5-2 triệu trẻ em dưới 5 tuổi tử vong do tiêu chảy. Tiêu chảy cấp hiếm khi nghiêm trọng nên hầu như chỉ cần chăm sóc cho bé tại nhà. Tuy nhiên, không điều trị đúng cách và kịp thời có thể dẫn đến tình trạng mất nước, mất cân bằng các chất điện giải (natri, kali, clorua) nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe và tính mạng của trẻ. Do đó, việc chăm sóc đúng cách và phòng ngừa cho trẻ bị tiêu chảy tại nhà rất quan trọng.
Nguyên nhân
Theo Cục Y tế Dự phòng, Bộ Y tế, bệnh tiêu chảy cấp tính thường xảy ra do những nguyên nhân sau:
Thức ăn không phù hợp hoặc do nhiễm khuẩn thực phẩm.
Người mẹ thiếu sữa hoặc trẻ bị cai sữa sớm nên phải ăn những thức ăn không thích hợp như ăn bột sớm, bột đặc, ăn nhiều hoặc các thành phần protein, lipid, cacbonhydrat… trong thức ăn không phù hợp với tuổi của trẻ.
Dinh dưỡng không tốt dẫn đến tiêu chảy. Tiêu chảy là nguyên nhân gây suy dinh dưỡng và suy dinh dưỡng lại làm cho tiêu chảy tăng thêm.
Virus rota là tác nhân chính gây tiêu chảy nặng và đe dọa đến tính mạng của trẻ dưới 2 tuổi.
Vi khuẩn tại đường ruột: Các vi khuẩn này gây bệnh qua thực phẩm và các dụng cụ cho trẻ ăn, uống. Bệnh cũng có thể lây qua bàn tay bẩn ở những người phục vụ trẻ. Các vi khuẩn thường gặp là trực khuẩn E. coli đường ruột, trực khuẩn lỵ, phẩy khuẩn tả, trực khuẩn thương hàn.
Nhiễm khuẩn ngoài đường ruột: Trẻ có thể bị tiêu chảy sau khi viêm mũi, họng, viêm tai giữa, viêm phổi sau khi bị sởi hay ho gà.
Ngoài ra những yếu tố khác gây bệnh tiêu chảy cấp như điều kiện vệ sinh môi trường kém, khí hậu nóng, ẩm tạo điều kiện cho các vi sinh vật gây bệnh phát triển. Những trẻ bị suy dinh dưỡng dễ dàng mắc bệnh tiêu chảy và bệnh sẽ kéo dài hơn, tỷ lệ tử vong cao.
Chăm sóc trẻ tiêu chảy tại nhà
Khi bị tiêu chảy, trẻ rất dễ bị mất nước do nôn, đi ngoài nhiều. Do đó, trẻ cần được bù lại lượng nước đã mất bằng cách uống Oresol - là dung dịch chứa glucose và chất điện giải theo tỷ lệ thích hợp. Trẻ không bị mất nước nên tiếp tục ăn chế độ ăn bình thường. Trẻ đang bú mẹ nên tiếp tục bú mẹ trừ khi phụ huynh được bác sĩ hướng dẫn khác.
Sau khi được bù nước, ngay cả những trẻ bị nặng vẫn có thể tiếp tục chế độ ăn bình thường. Hầu hết trẻ em bị tiêu chảy đều dung nạp được các sản phẩm sữa bò nguyên chất, không cần thiết phải pha loãng hoặc ngừng sữa, trừ trường hợp trẻ bị dị ứng với sữa bò.
Thực phẩm được khuyến cáo cho trẻ bị tiêu chảy gồm các loại tinh bột (như gạo, lúa mì, khoai tây, bánh mì…), thịt nạc, sữa chua, trái cây và rau. Phụ huynh nên tránh thực phẩm giàu chất béo sẽ gây khó hấp thụ hơn, tránh đồ uống thể thao vì chúng có quá nhiều đường và có nồng độ chất điện giải không phù hợp cho trẻ bị tiêu chảy. Cha mẹ nên cung cấp thức ăn với khối lượng nhỏ hơn, thường xuyên hơn để giảm nguy cơ nôn.
Trẻ bị tiêu chảy cần được bù nước để tránh mất nước, nguy hiểm đến tính mạng. Ảnh: iStock.
Phòng ngừa
Trẻ bị tiêu chảy có thể lây nhiễm cho cha mẹ, gia đình và bạn bè. Do đó, chúng ta cần rửa tay khi chăm sóc, quấn tã cho trẻ và cho trẻ tạm cách ly với người khác.
Rửa tay là cách cần thiết và hiệu quả để ngăn ngừa sự lây lan của nhiễm trùng. Tốt nhất là phụ huynh và trẻ rửa tay với nước, xà phòng trong vòng 15-30 giây, đặc biệt chú ý đến móng tay, kẽ ngón tay và cổ tay. Nên rửa tay thật sạch và lau khô bằng khăn dùng một lần.
Chúng ta nên rửa tay sạch sẽ sau khi thay tã hoặc chạm vào bất kỳ vật dụng nào dính bẩn, trước và sau khi chuẩn bị thức ăn và ăn uống, sau khi đi vệ sinh, sau khi xử lý rác hoặc quần áo bẩn, sau khi chạm vào động vật hoặc vật nuôi, và sau khi xì mũi hoặc hắt hơi.
Trẻ bị tiêu chảy không nên đi bơi trong và sau một tuần khỏi bệnh.
Ngoài các biện pháp trên, WHO cũng đưa ra một số khuyến cáo để ngăn ngừa tiêu chảy bao gồm:
Cho trẻ bú mẹ hoàn toàn đến 6 tháng tuổi và tiếp tục cho trẻ bú mẹ cho đến khi trẻ được hai tuổi.
Lưu ý cho trẻ ăn và uống thực phẩm và nước an toàn, nước nên được đun sôi lăn tăn trong ít nhất 5 phút là tối ưu để chuẩn bị thức ăn và đồ uống cho trẻ nhỏ.
Việc sử dụng nhà tiêu, phải được đặt cách nguồn nước uống trên 10 m và xuống dốc so với nguồn nước.
Tiêm chủng: WHO khuyến cáo vaccine Rota cho trẻ sơ sinh phải được đưa vào chương trình tiêm chủng quốc gia và đặc biệt khuyến nghị ở các quốc gia nơi tử vong do tiêu chảy chiếm ≥10% tỷ lệ tử vong ở trẻ em dưới 5 tuổi.
18/09/2023
